[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Kategorie analizy zjawiska rozwoju7.1.5Modele zmiany rozwojowej Rozważania nad pojęciem rozwoju, prowadzone przez Tyszkową (Przetacznik-Gierowska i Tyszkowa, 1996), Zamiarę (1988) i Krajewskiego (1977), skłaniają nas do zaproponowania schematu porządkującego problemyzwiązane z pytaniem o charakter zmiany rozwojowej (por.tab.7.1).7.1.5.1 Model liniowy i stadialny Podejście mechanistyczne, mające swój rodowód w koncepcji Spencera, ujmuje proces rozwoju jako kumulowanie doświadczenia.Analiza teorii, które w mniej lub bardziej jawWPROWADZENIE DO PSTCH0L0G11 ROZWOJU 2 3 7 1ABELA 7.1Modele ujmowania zmiany rozwojowejKATEGORIE ~ MODEL LINIOWY ~ MODEL STADIALNY ~ MODEL CYKLICZNO-FAZOWYSchemat graficzny modeluModel zmiany Opis zmiany rozwojowejPodstawowe procesy Etapy zmianyczas czasaddytywny prostytj.poprzez dodawanie do siebieposzczególnych elementówwzrost, przyrost, zwiększanie się, progres lub ubytek, spadek, zmniejszanie się, regresróżnicowanienie można wyróżnić etapówCharakter zmiany ilościowe zmianGłówna tempo zmian kategoriat czas 4 · czasaddytywny złożonytj.elementy tworzą cafości, nakładanie nowych całości na starerozbudowa, poszerzanie się oraz porządkowanie i integracja(1) różnicowanie ~(2) porządkowanie ~ integracja(1) progres (wzrost) (2) plateau(porządkowanie, integracja)zmiany ilościowe i jakościowe ("masa krytyczna" nowego)rytm zmian, dynamika zmian (proporcja fazy 1.do 2.), synchronizacja zmiankonstruktywno - dekonstruktywny tj.nowe elementy rozbijająstare całości,nowa całość powstajei ze starych, i z nowych elementów budowanie, demontowanie, budowanie na nowo(1) różnicowanie ~(2) porządkowanie nowego ~(3) dezintegracja starej struktury ~ (4) integracja starych i nowych elementów I struktur(1) progres (2) plateau(3) regres - pojawia się konflikt wewnętrzny(4) kryzys (przełom) - rozwiązanie konfliktu wewnętrznego zmiany ilościowe i jakościowe, walka i ścieranie sięnowego i staregodomykanie się cyklu rozwojowego, przechodzenie do następnejfazy cyklu lub fiksacja na fazie2 3 8 PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZLOWIEK11ny sposób posługują się taką definicją rozwoju, pozwala na wyróżnienie tutaj dwóch stanowisk.Pierwsze stanowisko ujmuje rozwój jako proces ciągły, płynny, o charakterystycznym dla każdej osoby tempie, polegający na zachodzeniu zmian ilościowych (wzrost lub spadek róźnicowania doświadczenia, czyli wzrost heterogeniczności lub homogeniczności), nieukierunkowany.Tak pojmowany rozwój obejmuje zarówno zmiany o charakterze progresywnym, jak i regresywnym.Używając terminów Spencera, zachodzi tu proces różnicowania oraz porządkowania nowo nabytego doświadczenia, natomiast nie zachodzi jego integracja.Z sytuacją taką mamy do czynienia wtedy, gdy wiedza dziecka ma postać luźnego zbioru informacji.Drugie podejście traktuje rozwój jako proces skokowy, w którego przebiegu wyodrębnić można poszczególne fazy (stadia, etapy, kroki).W każdym kolejnym stadium najpierw zachodzi proces różnicowania doświadczenia, po którym następuje jego porządkowanie i integracja, co oznacza powstanie nowej struktury: Przeplatają się tutaj zmiany ilościowe i jaij kościowe.Rozwój jest charakteryzowany już 3, ;: nie tylko przez tempo zmian, ale i przez swoisty ich rytm (czas trwania pierwszego i drugiego kroku w każdej fazie).7.1.5.2 Model cykliczno-fazowyPrzyjęcie podejścia organizmicznego implikuje odmienną koncepcję rozwoju, definiującą go jako proces już nie kumulacji, a transformacji doświadczenia.W procesie rozwoju można wyróżnić cXkle, a w nich kolejne fazy: progresu, plateau, regresu i kryzysu.Tym, co odróżnia ten model ujmowania zmiany rozwojowej od obu wcześniejszych, jest fakt, że nowe struktury doświadczenia powstają zarówno z elementów doświadczenia już posiadanego, jak i z doświadczeń nowo nabytych.Najważniejsza z punktu widzenia efektów procesu rozwoju jest faza trzecia (regresu) w cyklu rozwoju, kiedy to dochodzi do dekonstrukcji* wcześniej powstałych struktur, orazfaza czwarta, czyli faza kryzysu.Jest to moment kluczowy.Gdy kryzys zostaje rozwiązany, domyka się cykl rozwoju i osoba przechodzi do cyklu następnego.Jako przykład można tu przytoczyć koncepcję Eriksona (1968) oraz koncepcję dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego (1979).7.2Modele i strategie badania zmianyrozwojowejAnna BrzezińskaCelem tego podrozdziału jest ukazanie.problemów badawczych psychologii rozwojowej, będących konsekwencją wielości oraz różnorodności koncepcji, teorii i definicji jej podstawowego pojęcia - "rozwoju" (zob.rozdz.7.1 i rozdz.7.3).Zastanowimy się nad głównymi pytaniami, na jakie psychologia rozwoju poszukuje w swych badaniach odpowiedzi.Chcemy też pokazać, w czym tkwią przyczyny ograniczonych możliwości interpretacyjnych badań, prowadzonych w tym dziale psychologii, mimo iż dysponuje ona wieloma informacjami dokładnie opisującymi funkcjonowanie człowieka w różnym wieku i w różpych obszarach (zob.rozdz.8.).Następnie omówimy i porównamy ze sobą podstawowe strategie planowania badań (nieeksperymentalnych i eksperymentalnych) oraz przeanalizujemy czynniki naruszające wewnętrzną oraz zewnętrzną trafność badań nad rozwojem.' Dekonstrukcję możemy określić jako rozluźnianie się, lub też rozpadanie struktur ukształtowanych we wcześniejszych okresach rozwoju pod wpływem naplywających nowych informacji.Jest to zgodne z pojęciem dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego.WPROWADZENIE DO PSYCH0L0G11 R01WOJU 2 3 97.2.1 Problemy badawcze psychologiirozwoju człowiekaBadania w obszarze psychologii rozwojowej należą do trudniejszych w psychologii.Badanie dzieci, młodzieży, czy też ludzi różniącydr się wiekiem samo w sobie nie świadczy jeszcze o tym, iż dotyczy ono rozwoju.Psychologowie rozwojowi badają przecież te same zjawiska, co przedstawiciele innych dyscyplin psychologii: spostrzeganie, pamięć i uwagę, wiedzę, przekonania, sprawności, system wartości, moralność, strukturę Ja, relacje społeczne itp.Cóż więc wyróżniać może ich badania spośród innych, skoro nie jest to sam przedmiot badań?Jak pisze Maria Tyszkowa (Przetacznik-Gierowska i Tyszkowa, 1996, s.29): "psychologia rozwojowa bada zachowanie się i przeżycia człowieka z punktu widzenia zmian, jakim podlegają one w czasie".Trudnością, przed jaką w rezultacie staje każdy badacz przyjmujący taką perspektywę rozwoju, jest problem trafności badań - przede wszystkim teoretycznej, ale także trafności zewnętrznej (Brzeziński, 1997; zob.także rozdz.10.).Można to sformułować w postaci dwóch pytań: (1) co powinniśmy badać, chcąc orzekać, czy i jak człowiek się rozwija?; oraz (2) jaki jest zasięg wniosków wynikających z badań osób czy grup, skoro ich życie przebiega w nieustannie zmieniającym się kontekście zewnętrznym? Czy badania nad rozwojem mają wartość li tylko historyczną, to jest w momencie ich ukończenia same stają się już historią, czy też można je tak zaplanować, a więc kontrolować różne czynniki, aby możliwe stało się odkrywanie pewnych uniwersalnych prawiRAMKA 7 [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl milosnikstop.keep.pl
.Kategorie analizy zjawiska rozwoju7.1.5Modele zmiany rozwojowej Rozważania nad pojęciem rozwoju, prowadzone przez Tyszkową (Przetacznik-Gierowska i Tyszkowa, 1996), Zamiarę (1988) i Krajewskiego (1977), skłaniają nas do zaproponowania schematu porządkującego problemyzwiązane z pytaniem o charakter zmiany rozwojowej (por.tab.7.1).7.1.5.1 Model liniowy i stadialny Podejście mechanistyczne, mające swój rodowód w koncepcji Spencera, ujmuje proces rozwoju jako kumulowanie doświadczenia.Analiza teorii, które w mniej lub bardziej jawWPROWADZENIE DO PSTCH0L0G11 ROZWOJU 2 3 7 1ABELA 7.1Modele ujmowania zmiany rozwojowejKATEGORIE ~ MODEL LINIOWY ~ MODEL STADIALNY ~ MODEL CYKLICZNO-FAZOWYSchemat graficzny modeluModel zmiany Opis zmiany rozwojowejPodstawowe procesy Etapy zmianyczas czasaddytywny prostytj.poprzez dodawanie do siebieposzczególnych elementówwzrost, przyrost, zwiększanie się, progres lub ubytek, spadek, zmniejszanie się, regresróżnicowanienie można wyróżnić etapówCharakter zmiany ilościowe zmianGłówna tempo zmian kategoriat czas 4 · czasaddytywny złożonytj.elementy tworzą cafości, nakładanie nowych całości na starerozbudowa, poszerzanie się oraz porządkowanie i integracja(1) różnicowanie ~(2) porządkowanie ~ integracja(1) progres (wzrost) (2) plateau(porządkowanie, integracja)zmiany ilościowe i jakościowe ("masa krytyczna" nowego)rytm zmian, dynamika zmian (proporcja fazy 1.do 2.), synchronizacja zmiankonstruktywno - dekonstruktywny tj.nowe elementy rozbijająstare całości,nowa całość powstajei ze starych, i z nowych elementów budowanie, demontowanie, budowanie na nowo(1) różnicowanie ~(2) porządkowanie nowego ~(3) dezintegracja starej struktury ~ (4) integracja starych i nowych elementów I struktur(1) progres (2) plateau(3) regres - pojawia się konflikt wewnętrzny(4) kryzys (przełom) - rozwiązanie konfliktu wewnętrznego zmiany ilościowe i jakościowe, walka i ścieranie sięnowego i staregodomykanie się cyklu rozwojowego, przechodzenie do następnejfazy cyklu lub fiksacja na fazie2 3 8 PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZLOWIEK11ny sposób posługują się taką definicją rozwoju, pozwala na wyróżnienie tutaj dwóch stanowisk.Pierwsze stanowisko ujmuje rozwój jako proces ciągły, płynny, o charakterystycznym dla każdej osoby tempie, polegający na zachodzeniu zmian ilościowych (wzrost lub spadek róźnicowania doświadczenia, czyli wzrost heterogeniczności lub homogeniczności), nieukierunkowany.Tak pojmowany rozwój obejmuje zarówno zmiany o charakterze progresywnym, jak i regresywnym.Używając terminów Spencera, zachodzi tu proces różnicowania oraz porządkowania nowo nabytego doświadczenia, natomiast nie zachodzi jego integracja.Z sytuacją taką mamy do czynienia wtedy, gdy wiedza dziecka ma postać luźnego zbioru informacji.Drugie podejście traktuje rozwój jako proces skokowy, w którego przebiegu wyodrębnić można poszczególne fazy (stadia, etapy, kroki).W każdym kolejnym stadium najpierw zachodzi proces różnicowania doświadczenia, po którym następuje jego porządkowanie i integracja, co oznacza powstanie nowej struktury: Przeplatają się tutaj zmiany ilościowe i jaij kościowe.Rozwój jest charakteryzowany już 3, ;: nie tylko przez tempo zmian, ale i przez swoisty ich rytm (czas trwania pierwszego i drugiego kroku w każdej fazie).7.1.5.2 Model cykliczno-fazowyPrzyjęcie podejścia organizmicznego implikuje odmienną koncepcję rozwoju, definiującą go jako proces już nie kumulacji, a transformacji doświadczenia.W procesie rozwoju można wyróżnić cXkle, a w nich kolejne fazy: progresu, plateau, regresu i kryzysu.Tym, co odróżnia ten model ujmowania zmiany rozwojowej od obu wcześniejszych, jest fakt, że nowe struktury doświadczenia powstają zarówno z elementów doświadczenia już posiadanego, jak i z doświadczeń nowo nabytych.Najważniejsza z punktu widzenia efektów procesu rozwoju jest faza trzecia (regresu) w cyklu rozwoju, kiedy to dochodzi do dekonstrukcji* wcześniej powstałych struktur, orazfaza czwarta, czyli faza kryzysu.Jest to moment kluczowy.Gdy kryzys zostaje rozwiązany, domyka się cykl rozwoju i osoba przechodzi do cyklu następnego.Jako przykład można tu przytoczyć koncepcję Eriksona (1968) oraz koncepcję dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego (1979).7.2Modele i strategie badania zmianyrozwojowejAnna BrzezińskaCelem tego podrozdziału jest ukazanie.problemów badawczych psychologii rozwojowej, będących konsekwencją wielości oraz różnorodności koncepcji, teorii i definicji jej podstawowego pojęcia - "rozwoju" (zob.rozdz.7.1 i rozdz.7.3).Zastanowimy się nad głównymi pytaniami, na jakie psychologia rozwoju poszukuje w swych badaniach odpowiedzi.Chcemy też pokazać, w czym tkwią przyczyny ograniczonych możliwości interpretacyjnych badań, prowadzonych w tym dziale psychologii, mimo iż dysponuje ona wieloma informacjami dokładnie opisującymi funkcjonowanie człowieka w różnym wieku i w różpych obszarach (zob.rozdz.8.).Następnie omówimy i porównamy ze sobą podstawowe strategie planowania badań (nieeksperymentalnych i eksperymentalnych) oraz przeanalizujemy czynniki naruszające wewnętrzną oraz zewnętrzną trafność badań nad rozwojem.' Dekonstrukcję możemy określić jako rozluźnianie się, lub też rozpadanie struktur ukształtowanych we wcześniejszych okresach rozwoju pod wpływem naplywających nowych informacji.Jest to zgodne z pojęciem dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego.WPROWADZENIE DO PSYCH0L0G11 R01WOJU 2 3 97.2.1 Problemy badawcze psychologiirozwoju człowiekaBadania w obszarze psychologii rozwojowej należą do trudniejszych w psychologii.Badanie dzieci, młodzieży, czy też ludzi różniącydr się wiekiem samo w sobie nie świadczy jeszcze o tym, iż dotyczy ono rozwoju.Psychologowie rozwojowi badają przecież te same zjawiska, co przedstawiciele innych dyscyplin psychologii: spostrzeganie, pamięć i uwagę, wiedzę, przekonania, sprawności, system wartości, moralność, strukturę Ja, relacje społeczne itp.Cóż więc wyróżniać może ich badania spośród innych, skoro nie jest to sam przedmiot badań?Jak pisze Maria Tyszkowa (Przetacznik-Gierowska i Tyszkowa, 1996, s.29): "psychologia rozwojowa bada zachowanie się i przeżycia człowieka z punktu widzenia zmian, jakim podlegają one w czasie".Trudnością, przed jaką w rezultacie staje każdy badacz przyjmujący taką perspektywę rozwoju, jest problem trafności badań - przede wszystkim teoretycznej, ale także trafności zewnętrznej (Brzeziński, 1997; zob.także rozdz.10.).Można to sformułować w postaci dwóch pytań: (1) co powinniśmy badać, chcąc orzekać, czy i jak człowiek się rozwija?; oraz (2) jaki jest zasięg wniosków wynikających z badań osób czy grup, skoro ich życie przebiega w nieustannie zmieniającym się kontekście zewnętrznym? Czy badania nad rozwojem mają wartość li tylko historyczną, to jest w momencie ich ukończenia same stają się już historią, czy też można je tak zaplanować, a więc kontrolować różne czynniki, aby możliwe stało się odkrywanie pewnych uniwersalnych prawiRAMKA 7 [ Pobierz całość w formacie PDF ]