Victor Klemperer LTI Notatnik filologa

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Słowa akcja i szturm około roku 1920 przeniosły się ze zniewieściałej kawiarni domęskiej piwiarni. Akcja od początku do końca należała do nie zniemczonych i niezbędnychwyrazów obcych w LTI, kojarzyła się ze wspomnieniami heroicznego zarania dziejów ruchu, zobrazem bojowca zbrojnego w nogę od stołka [Stuhlbeink�mpfer], szturm stał się określeniemgrupy zorganizowanej na modłę wojskowo-hierarchiczną: setny szturm, konny szturm SS[40] -przy czym grała tu również rolę tendencja do zniemczenia słownictwa w duchu tradycjiromantyczno-nacjonalistycznej.Najbardziej rozpowszechnione zastosowanie słowa szturm jest zarazem najbardziejzagadkowe, bo któż jeszcze dzisiaj uświadamia sobie albo uświadamiał sobie w latachnazistowskiej wszechwładzy, że SA oznaczało oddział szturmowy [Sturmabteilung]?SA i SS, Schutzstaffel [drużyna ochronna], a więc gwardia pretoriańska, tak się jakoskróty usamodzielniły, że nie stanowią już skrótowych określeń zastępczych, lecz uzyskaływłasne znaczenie słowne i całkowicie wyparły to, co pierwotnie reprezentowały.Pisząc SS, z konieczności posługuję się tu normalnym znakiem pisarskim o płynnej linii.W czasach hitleryzmu w kasztach z czcionkami i na klawiaturze używanych do celówurzędowych maszyn do pisania znajdowała się specjalna kanciasta czcionka do oznaczenia SS[41].Odpowiadała ona germańskiemu znakowi runicznemu symbolizującemu zwycięstwo, który teżbył inspiracją do jej utworzenia.Ponadto wiązała się ona w pewien sposób z ekspresjonizmem.Do typowych wyrażeń żołnierskich z okresu pierwszej wojny światowej należyprzymiotnik zackig [ząbkowany, zębaty, widlasty, ostry, poszarpany, np.szczyty skał,zygzakowaty; sprężysty, energiczny, dziarski, chwacki].Zackig [sprężyste] jest wojskowepozdrowienie, zackig [energicznie] może być wypowiedziany rozkaz czy wygłoszoneprzemówienie, zackig jest to, co wyraża skoncentrowany, zdyscyplinowany wydatek energii.Przymiotnik ten określa kształt istotny dla ekspresjonistycznego malarstwa i językaekspresjonistycznej literatury.Określenie zackig [zygzaki] było niewątpliwie pierwszym, jakiemusiało się nasuwać człowiekowi bez obciążeń filologicznych na widok nazistowskiego znakuSS.A dochodziło tu jeszcze coś innego.Na długo przedtem, zanim pojawiło się nazistowskie SS, można było widzieć jego znak,namalowany czerwoną farbą na transformatorniach, a pod nim widniało ostrzeżenie: Uwaga,wysokie napięcie! Tutaj zygzakowate S było wyraznie stylizowanym rysunkiem błyskawicy.Tej błyskawicy, która przez swoje nagromadzenie energii i szybkość jest przecież ulubionymsymbolem nazizmu! A więc znak pisarski SS mógłby też być bezpośrednim ucieleśnieniem,malarskim wyrazem błyskawicy.Przy czym podwójna linia może wskazywać na wzmożoną siłę,bowiem na czarnych proporczykach formacji dziecięcych znajdowała się jedna tylkozygzakowata błyskawica, by tak rzec, połówka SS.Na pewien kształt składa się często - w sposób nieświadomy dla tego, kto go tworzy -szereg elementów.Myślę, że tak właśnie ma się rzecz tutaj: SS jest zarówno obrazem, jakabstrakcyjnym znakiem pisarskim, jest przekroczeniem granicy, za którą znajduje się sferamalarstwa, jest pismem obrazkowym, jest nawrotem do spektakularnego charakteru hieroglifów.Tymi jednak, którzy jako pierwsi zastosowali w sztuce modernizmu taki zacierającygranice środek wyrazu, byli najbardziej zdecydowani antypodzi pewnych siebie ekspresjonistów inarodowych socjalistów, sceptycy, destruktorzy jazni i moralności: dekadenci.GuillaumeApollinaire, w Rzymie urodzony Polak i gorliwy Francuz z wyboru, poeta i eksperymentatorliteracki, za pomocą układu liter tworzy utwór graficzny: słowa zdania zapalone cygaro, któregodym unosi się w górę (un cigare allum� qui fume), są wydrukowane w taki sposób, że falistalinia wznoszącego się dymu, utworzona z odpowiednich liter, styka się z linią prostą słowa cygaro.W obrębie LTI specjalny zygzakowaty kształt znaku SS jest dla mnie ogniwem łączącymobrazowy język plakatu i język w ściślejszym sensie tego słowa.Istnieje jeszcze inne ogniwołączące tego samego rodzaju: jest to również nakreślona zygzakiem, w górę i w dół zwróconapochodnia, runiczny znak rozkwitu i uwiądu.Jako symbol przemijania służył on tylko zamiastchrześcijańskiego krzyżyka w nekrologach, natomiast zwrócony ku górze nie tylko zastępowałgwiazdkę w inseracie o narodzinach, lecz był też stosowany w pieczęciach aptekarzy i piekarzy.Można było przypuszczać, że te dwa znaki runiczne przyjmą się tak samo powszechnie jak znakSS, bo przecież sprzyja temu ta sama tendencja do przedstawiania zmysłowego i dowprowadzania motywów germańskich.Tak się jednak wcale nie stało.Parokrotnie - za każdym razem przez kilkutygodniowe okresy - robiłem statystycznenotatki celem ustalenia, w jakim stosunku pozostaje użycie znaków runicznych do użyciagwiazdki i krzyżyka [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Pokrewne