Aldona Jawłowska Drogi Kontrkultury

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Portrety amerykańskiego społeczeństwa i aparatu wła�dzy przedstawione w powieściach Sinclaira Lewisa, Drei-sera, Dos Passosa czy Warrena, protest przeciw potwor�ności wojny wyrażony w Nagich i martwych NormanaMailera są nie mniej drapieżne i na pewno nie mniejwnikliwe niż kontestacyjna krytyka ustroju społecznego.Problemy jednostki zagubionej w zdepersonalizowanymświecie ukazywały wielokrotnie współczesna literatura,film, teatr.Przyglądając się treściom książek, sztuk i fil�mów ostatniego dwudziestolecia odnosi się wrażenie, żesprzeciw wobec kultury wyrażony w latach ostatnich niejest czymś szczególnie nowym.Treści te wyrażone w lite�rackiej formie, nie wywołały szoku.Zdumienie natomiastwywołał fakt, że młodzież powtórzyła to raz jeszcze, po�dejmując przy tym aktywny bunt wobec nie kamiennegojuż, lecz plastykowego świata.Poczucie klęski głoszonychideałów i świadomość rozdzwięku między potrzebami samo�realizacji, integracji osobowości a jednostronnym działa�niem ukierunkowanym na sukces, widziany jedynie w wy�miarach pieniądza i kariery, było przeżywane przez wąskiekręgi niekonformistycznych intelektualistów.W latachostatnich świadomość ta stała się zjawiskiem bardziej po�wszechnym.Trudno powiedzieć, w jakim stopniu literatu�ra oddziałała bezpośrednio, kształtując postawy i sposóbodczuwania młodzieży.Wydaje się, że i w literaturze, i wpostawach kontestacyjnych wyrażają się podobne dążeniai ludzkie potrzeby zablokowane przez istniejący systemspołeczny.O oddziaływaniach bezpośrednich czy może na�wet o kontynuacji można mówić w dziedzinie literaturybeatników.Motywy spontaniczności, intensywnych przeżyćjako najwyższej wartości, potępienie społeczeństwa nisz�czącego autentyczność życia występują wyraznie w książ�kach Jacka Keruaca z tamtego okresu.W imię tych war-254tości porzuca swe środowisko Sal Paradise, bohater powieś�ci Keruaca On the Road, szukając autentyczności i potwier�dzenia samego siebie nie w karierze uniwersyteckiej, leczw przyjazni z czarnym przestępcą Deanem Moriarty, w czę�sto brutalnych przygodach i bezcelowych wędrówkach pokraju, w zabawie, w bezpośrednim kontakcie z rzeczywi�stością, w pokonywaniu trudności właściwie celowo two�rzonych.W literaturze kontestacji odżyły idee i klimat wielkiejPoezji amerykańskiej: akcentowanie jedności duszy i ciała,mistyka cielesnej miłości jako aktu pojednania z naturą,wbrew sztywnym wzorom i konwencjom.Apoteoza spon�tanicznego ja", rytm życia, tęsknota do wielkiej wędrówki,to tematy występujące w poematach Whitmana, Williamsa,Wallace'a Stevensa, a także Frosta czy Sundberga.Poecisą często cytowani w wypowiedziach i publikacjach konte�stacyjnych (zwłaszcza Whitman i Williams, którzy silnieoddziałali również na beatników, a pośrednio poprzeznich na ruch kontrkultury lat sześćdziesiątych).Jack Keruacw swej powieści wielokrotnie nawiązuje do Whitmana.Poezja Whitmana odpowiada atmosferze poszukiwania sa�mego siebie, powrotu do prawdziwego ja", wolności zry�wającej łańcuchy konwencji, wspólnoty wszystkich ludzi,tak silnie przenikającej całą działalność ruchu kontestacji.Atmosferę tę oddaje fragment Pieśni ze szlaku:,,Niech papier na biurku pozostanie czysty i książkana półce zamknięta.Niech w warsztacie zostaną narzędzia! Niech gdzieś leżąnie zarobione pieniądze!Niech sobie stoi szkoła! Cóż stąd, że krzyczy nauczyciel?!Kaznodzieja niech głosi kazania przy pulpicie, niechprawnik przemawia przed sądem, a sędzia wykłada prawo!Camerado, podaję ci rękę!Daję ci moją miłość bardziej konkretną niż pieniądz,Daję samego siebie przed kaznodziejstwem czy prawem,Czy dasz mi siebie wzajemnie, czy przyjdzieszwędrować ze mną?Czy trzymać się będziemy razem poprzez całe życie?" 187137W.Whitman, Pieśń ze szlaku, przeł.K.Poborska, w zbiorze:ydzbła trawy, Warszawa 1966, s.96.Chcąc sprawdzić, do jakich autorów odwołują się konte-statorzy w swych tekstach, niezależnie od rzeczywistychpodobieństw klimatu czy treści, musielibyśmy sporządzićlistę bardzo długą.Znajdują się na niej nazwiska, którekojarzą się z różnymi, często przeciwstawnymi koncepcja�mi literackimi i poglądami.Obok wyżej wymienionych po�etów Ghandi, William Blake, Sartre, Nietzsche, Maja�kowski, Kafka, Wilder, Camus, Majmonides, Anderson, Wol-fe, Salinger, Mailer, Rimbaud i wielu innych.Jednak w tympomieszaniu wątków pewne utwory i nazwiska powracajączęściej niż inne, można więc chyba mówić o zamierzonychpróbach włączenia ich w krąg tradycji Ruchu.Są to przedewszystkim poeci: Walt Whitman, William Car los Williams,Wallace Stevens.Ten ostatni pisze w wielokrotnie cyto�wanym w kontestacyjnych pismach 138 wierszu: A.Gwałtowny porządek jest chaosem; iB.Ogarniający chaos jest porządkiem.Nie maGranicy między nimi.Ogarniający chaos jest porządkiem, Teraz Ai B nie są już jak rzezby wystawioneNa widok w Luwrze.Oto one, znaczone kredąna chodniku,Tak, aby mógł je dostrzec przechodzień zamyślo�ny." 139GA�WNE NURTY KRYTYKI CYWILIZACJI ZACHODNIEJA IDEOLOGIA KONTRKULTURYZbieżność kierunków kontestacji i głównych tematówkrytyki kultury, rozwijanej w wielu kręgach filozofówi socjologów w okresie ostatnich lat pięćdziesięciu, nie jestjednak wynikiem świadomego podjęcia przez młodzież wąt�ków tej krytyki.Nie znalezliśmy w tekstach i programachkontestacyjnych powoływania się na autorów takich jak:Adorno, Riesman, Mills, Mounier, bardzo rzadko pojawiasię Fromm, niezbyt często Marcuse, chociaż krytyka spo-138The Movement., s.440.139W.Stevens, Koneser chaosu, w zbiorze: Wiersze, przeł.J.M.Rym�kiewicz, Warszawa 1969, s.27 28.'256łeczna wywodząca się z tych środowisk stanowi integralnączęść świadomości Ruchu.Analiza jej treści podejmowana była wielokrotnie w pu�blikacjach polskich, książki zaś najwybitniejszych przed�stawicieli tego nurtu zostały przetłumaczone i ukazały sięna naszym rynku księgarskim (Fromm, Riesman, Mills,Adorno, Mounier).Przedstawianie poglądów tych autorówbyłoby więc niecelowe.Pragniemy zatem zwrócić uwagę nasam fakt ich zbieżności z ruchem przeciw kulturze, a za�razem fakt, iż owa zbieżność rzadko pokrywa się ze świa�domym wyborem tradycji, wyrazną chęcią identyfikacjiczy kontynuacji [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Pokrewne