[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Podziemny sąd wojskowy skazał go wraz z całą rodziną na śmierć.Jak zwykle, zwierzchnicy przesłali rozkaz do wykonania oddziałowi partyzanckiemu, który miał tylko zrealizować zadanie i nie otrzymał szczegółowych informacji.Żołnierze zastrzelili Sawę i czterech dorosłych Żydów.Później podpalili dom, nie zdając sobie sprawy, iż na strychu ukrywa się Żydówka wraz z dwójką dzieci, w tym z sześcioletnią Frynusią Frydman.Wszyscy spłonęli żywcem.Jak podają źródła żydowskie (M.Paldiel, Saving the Jews.Amazing Stories of Men and Women Who defied the „ Final Solution „, Rockville 2000, s.161-163),„Barabasz” podobno odkrył Żydów, w tym dwunastoletnią Dinę (Danutę) i jej ciotkę Zofię Selinger (Zalinger), ukrywających się w domu w Brzechowicach (a nie w Zagórzu) i kazał Stefanowi Sawie„wyrzucić ich”, gdyż inaczej „Niemcy ukarzą całą wieś”.Ponieważ Sawa zignorował rozkaz, jakiś czas później podpalono jego dom.93informatorów.Poza tym przestępstwa pojedynczych komunistów żydowskich rzutowano na całą społeczność żydowską.Na przykład w Raciążu w odpowiedzi na obelżywe zachowanie „Szymka” (N.N.), prawdopodobnie żydowskiego funkcjonariuszaUB,grupanieznanychsprawców,przypuszczalnieniepodległościowców, wiosną 1945 r.włamała się do jego mieszkania.Jak zeznaje świadek żydowski, winny był nieobecny, zamiast niego porwano więc i zamordowano sześciu Żydów.Okoliczności tego zabójstwa nie zostały zbadane, jednak wydaje się, iż ofiary nie miały nic wspólnego z komunistami83.Przywódcy zorganizowanej społeczności żydowskiej i ich szeregowi współpracownicy na prowincji mieli różne podejścia do komunistów i niepodległościowców.Początkowo kierownictwo Komitetu Centralnego Żydów Polskich powstrzymywało się od aktywnego i bezpośredniego wspierania którejkolwiek ze stron w walce pomiędzy komunistami a podziemiem niepodległościowym.Oczywistym wyjątkiem było otwarte poparcie dla władzy i jej propagandy, co pomagało utrzymać złudzenia Zachodu, iż rząd komunistyczny w Polsce jest „demokratyczny”.Na poziomie wojewódzkim tuż przed wkroczeniem Sowietów spontanicznie powstawały żydowskie ugrupowania obronne.Wydaje się, iż większość z nich natychmiast otrzymała nieoficjalne poparcie komunistów, choć co najmniej kilka zaangażowało się w tajne działania syjonistyczne84.Socjolog Jan Tomasz Gross twierdzi jednak, iż dopiero po wielkiej fali pogromów i ataków wiosną i latem 1946 r.kierownictwo żydowskie zdecydowało się na zorganizowanie formalnej instytucji, która miała współdziałać z UB.Pomiędzy lipcem 1946 a marcem 1947 r.działały tzw.Komisje Specjalne pod kierunkiem Centralnej Komisji Specjalnej i Komitetu Centralnego Żydów Polskich85.Najprawdopodobniej bazowały one na nieformalnych ugrupowaniach obronnych, które powstały już w 1944 r.Jeden z przywódców żydowskich wspominał: „Władze uznawały je za rodzaj milicji do ochrony Żydów.Polacy [komuniści] nie wtrącali się, i nikt nas nie nadzorował.Z pełnym zaufa-83 H.Bodek, Jak tropione zwierzęta.Wspomnienia, Kraków 1993, s.149-150; S.Yoran, The Defiant., s.253.Dalsze informacje na temat Żydów w Raciążu zob.Gal-Ed.Memorial Book of the Community of Racionz, Selected Chapters, red.E.Tsoref, Tel Aviv 1965.84 Opis działalności konspiracyjnej Hagany, m.in.nielegalny zakup broni w Grodnie, Kownie i Białymstoku dokonywany przez emisariuszy syjonistycznych z Łodzi w maju 1945 r., zob.F.Zandman, Never the Last Journey, New York 1995, s.156-159.85 J.T.Gross, Upiorna dekada., s.94.94niem dano nam broń”86.Wielu, jeśli nie większość, ochotników należało do związku kombatantów, kontrolowanego przez komunistów.Na niektórych terenach, m.in.na Śląsku, jednostki Komisji Specjalnych zostały połączone z Ochotniczą Rezerwą Milicji Obywatelskiej.Jak podaje regionalista Julian Kwiek, ok.2500 osób wstąpiło do 200 lokalnych komórek CKS87.Ciała te zinstytucjonalizowały i sformalizowały donosy Żydów na ludność polską w tym podziemie.Jak mówi sprawozdanie komisji z 30 maja 1947 r.podsumowujące jej działalność, „głównym zadaniem CKS było: przez należyte zorganizowanie ochrony i obrony instytucji żydowskich pomóc władzom w obronie życia ludności żydowskiej w kraju, zapobiec panice i umożliwić żydowskiemu społeczeństwu spokojnej, konstruktywnej pracy [.] nad odbudową jej życia.Pierwszym krokiem CKS było nawiązanie ścisłego kontaktu z władzami bezpieczeństwa demokratycznej [komunistycznej] Polski.Władze te przychylnie ustosunkowały się do naszych zamierzeń i poparły nasze wysiłki udzielając nam wszechstronnej pomocy.Kontakt K[omisji] S[pecjalnych] w całym kraju z organami MBP, MO i ORMO był ścisły i współpraca dała dobre rezultaty.W okresie swej działalności K[omisje] S[pecjalne] przeprowadziły przeszło 2000 interwencji u władz w całym kraju.Praca naszego aparatu informacyjnego była wszechstronna.Mieliśmy swoich ludzi w fabrykach, na bazarach, w szkołach, uniwersytetach itp.Ludzie nasi chodzili do kościołów”88.Obszar działań Komisji Specjalnych rozciągał się od inwigilacji podziemia do śledzenia przejawów antysemityzmu w życiu publicznym.Jak podaje raport końcowy cytowany wyżej, „na podstawie naszych informacji władze zlikwidowały cztery bandy NSZ i WiN (Wrocław i Szczecin)”89.Innym sukcesem CKS było wydanie w grudniu 1946 r.UB kierowniczki86 Y.Zuckerman, A Surplus of Memory., s.671.87 A.Grabski, Żydowski ruch kombatancki w Polsce w latach 1944-1947, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1999, nr 190, s.21-32; J.Kwiek, Żydzi, Łemkowie., s.46.88 AŻIH, Centralny Komitet Żydów w Polsce, Centralna Komisja Specjalna, pudło nr 3-7, Sprawozdanie z działalności CKS przy CKŻP, k.1, 3-4, cyt.za: J.T.Gross, Upiorna dekada., s.94-95, 105-106.Obecność informatorów żydowskich podczas mszy katolickich była również odnotowana przez konspirację.Zob.Zrzeszenie WiN w dokumentach., t.1, s.328.Por.również AURM, Prezydium Rady Ministrów, Biuro Prezydialne, 5/133, Maurycy Zielonka, Komitet Żydowski w Płocku, Oświadczenie, 30 IX 1946 r., k.61; AP Białystok, Urząd Wojewódzki Białostocki, 94, Wydział Społeczno-Polityczny, Sprawozdanie Wydziału Społeczno-Politycznego za październik 1945 r.(tajne), k.19.89 J.T.Gross, Upiorna dekada., s.111.95biblioteki publicznej we Włocławku.Wydaje się, iż nie wiedziała ona, że w zbiorach biblioteki znajdowała się książka uważana za antysemicką.Jak ujął to Gross, „niestety, w tamtych czasach nawet donosy półanalfabetów na książki miały dotkliwe konsekwencje i w rezultacie interwencji rodzeństwa Icka i Helczy Łepków zamknięto bibliotekę we Włocławku, zaś Bogu ducha winną kierowniczkę aresztowano”90.Z drugiej strony, na przykład Komisja Specjalna dla województwa krakowskiego interweniowała dość rzadko.Raz ugrupowanie obronne musiało odpowiedzieć na atak w Rabce.Czterokrotnie interweniowano w samym Krakowie, aby zapobiec prowokacjom - pogłoskom o rzekomych porwaniach dzieci chrześcijańskich przez Żydów, co służyło zwykle do podżegania motłochu do urządzania pogromów91.W obronie własnej lub z chęci zemsty niektóre osoby pochodzenia żydowskiego donosiły, aresztowały lub nawet zabiły wielu Polaków, z których przynajmniej część nie dopuściła się żadnych czynów antysemickich.Pewni świadkowie dość dokładnie przypominają sobie, ilu Polaków dotyczyły sprawy i ilu Żydów było w nie zaangażowanych.Wiele przypadków jednak trzeba jeszcze potwierdzić i zbadać dokładniej.Na przykład tylko Komisje Specjalne dokonały wraz z UB 2 tys.„interwencji”.Polegały one m.in.na składaniu donosów i skarg- część z nich kończyła się aresztowaniami [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl milosnikstop.keep.pl
.Podziemny sąd wojskowy skazał go wraz z całą rodziną na śmierć.Jak zwykle, zwierzchnicy przesłali rozkaz do wykonania oddziałowi partyzanckiemu, który miał tylko zrealizować zadanie i nie otrzymał szczegółowych informacji.Żołnierze zastrzelili Sawę i czterech dorosłych Żydów.Później podpalili dom, nie zdając sobie sprawy, iż na strychu ukrywa się Żydówka wraz z dwójką dzieci, w tym z sześcioletnią Frynusią Frydman.Wszyscy spłonęli żywcem.Jak podają źródła żydowskie (M.Paldiel, Saving the Jews.Amazing Stories of Men and Women Who defied the „ Final Solution „, Rockville 2000, s.161-163),„Barabasz” podobno odkrył Żydów, w tym dwunastoletnią Dinę (Danutę) i jej ciotkę Zofię Selinger (Zalinger), ukrywających się w domu w Brzechowicach (a nie w Zagórzu) i kazał Stefanowi Sawie„wyrzucić ich”, gdyż inaczej „Niemcy ukarzą całą wieś”.Ponieważ Sawa zignorował rozkaz, jakiś czas później podpalono jego dom.93informatorów.Poza tym przestępstwa pojedynczych komunistów żydowskich rzutowano na całą społeczność żydowską.Na przykład w Raciążu w odpowiedzi na obelżywe zachowanie „Szymka” (N.N.), prawdopodobnie żydowskiego funkcjonariuszaUB,grupanieznanychsprawców,przypuszczalnieniepodległościowców, wiosną 1945 r.włamała się do jego mieszkania.Jak zeznaje świadek żydowski, winny był nieobecny, zamiast niego porwano więc i zamordowano sześciu Żydów.Okoliczności tego zabójstwa nie zostały zbadane, jednak wydaje się, iż ofiary nie miały nic wspólnego z komunistami83.Przywódcy zorganizowanej społeczności żydowskiej i ich szeregowi współpracownicy na prowincji mieli różne podejścia do komunistów i niepodległościowców.Początkowo kierownictwo Komitetu Centralnego Żydów Polskich powstrzymywało się od aktywnego i bezpośredniego wspierania którejkolwiek ze stron w walce pomiędzy komunistami a podziemiem niepodległościowym.Oczywistym wyjątkiem było otwarte poparcie dla władzy i jej propagandy, co pomagało utrzymać złudzenia Zachodu, iż rząd komunistyczny w Polsce jest „demokratyczny”.Na poziomie wojewódzkim tuż przed wkroczeniem Sowietów spontanicznie powstawały żydowskie ugrupowania obronne.Wydaje się, iż większość z nich natychmiast otrzymała nieoficjalne poparcie komunistów, choć co najmniej kilka zaangażowało się w tajne działania syjonistyczne84.Socjolog Jan Tomasz Gross twierdzi jednak, iż dopiero po wielkiej fali pogromów i ataków wiosną i latem 1946 r.kierownictwo żydowskie zdecydowało się na zorganizowanie formalnej instytucji, która miała współdziałać z UB.Pomiędzy lipcem 1946 a marcem 1947 r.działały tzw.Komisje Specjalne pod kierunkiem Centralnej Komisji Specjalnej i Komitetu Centralnego Żydów Polskich85.Najprawdopodobniej bazowały one na nieformalnych ugrupowaniach obronnych, które powstały już w 1944 r.Jeden z przywódców żydowskich wspominał: „Władze uznawały je za rodzaj milicji do ochrony Żydów.Polacy [komuniści] nie wtrącali się, i nikt nas nie nadzorował.Z pełnym zaufa-83 H.Bodek, Jak tropione zwierzęta.Wspomnienia, Kraków 1993, s.149-150; S.Yoran, The Defiant., s.253.Dalsze informacje na temat Żydów w Raciążu zob.Gal-Ed.Memorial Book of the Community of Racionz, Selected Chapters, red.E.Tsoref, Tel Aviv 1965.84 Opis działalności konspiracyjnej Hagany, m.in.nielegalny zakup broni w Grodnie, Kownie i Białymstoku dokonywany przez emisariuszy syjonistycznych z Łodzi w maju 1945 r., zob.F.Zandman, Never the Last Journey, New York 1995, s.156-159.85 J.T.Gross, Upiorna dekada., s.94.94niem dano nam broń”86.Wielu, jeśli nie większość, ochotników należało do związku kombatantów, kontrolowanego przez komunistów.Na niektórych terenach, m.in.na Śląsku, jednostki Komisji Specjalnych zostały połączone z Ochotniczą Rezerwą Milicji Obywatelskiej.Jak podaje regionalista Julian Kwiek, ok.2500 osób wstąpiło do 200 lokalnych komórek CKS87.Ciała te zinstytucjonalizowały i sformalizowały donosy Żydów na ludność polską w tym podziemie.Jak mówi sprawozdanie komisji z 30 maja 1947 r.podsumowujące jej działalność, „głównym zadaniem CKS było: przez należyte zorganizowanie ochrony i obrony instytucji żydowskich pomóc władzom w obronie życia ludności żydowskiej w kraju, zapobiec panice i umożliwić żydowskiemu społeczeństwu spokojnej, konstruktywnej pracy [.] nad odbudową jej życia.Pierwszym krokiem CKS było nawiązanie ścisłego kontaktu z władzami bezpieczeństwa demokratycznej [komunistycznej] Polski.Władze te przychylnie ustosunkowały się do naszych zamierzeń i poparły nasze wysiłki udzielając nam wszechstronnej pomocy.Kontakt K[omisji] S[pecjalnych] w całym kraju z organami MBP, MO i ORMO był ścisły i współpraca dała dobre rezultaty.W okresie swej działalności K[omisje] S[pecjalne] przeprowadziły przeszło 2000 interwencji u władz w całym kraju.Praca naszego aparatu informacyjnego była wszechstronna.Mieliśmy swoich ludzi w fabrykach, na bazarach, w szkołach, uniwersytetach itp.Ludzie nasi chodzili do kościołów”88.Obszar działań Komisji Specjalnych rozciągał się od inwigilacji podziemia do śledzenia przejawów antysemityzmu w życiu publicznym.Jak podaje raport końcowy cytowany wyżej, „na podstawie naszych informacji władze zlikwidowały cztery bandy NSZ i WiN (Wrocław i Szczecin)”89.Innym sukcesem CKS było wydanie w grudniu 1946 r.UB kierowniczki86 Y.Zuckerman, A Surplus of Memory., s.671.87 A.Grabski, Żydowski ruch kombatancki w Polsce w latach 1944-1947, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1999, nr 190, s.21-32; J.Kwiek, Żydzi, Łemkowie., s.46.88 AŻIH, Centralny Komitet Żydów w Polsce, Centralna Komisja Specjalna, pudło nr 3-7, Sprawozdanie z działalności CKS przy CKŻP, k.1, 3-4, cyt.za: J.T.Gross, Upiorna dekada., s.94-95, 105-106.Obecność informatorów żydowskich podczas mszy katolickich była również odnotowana przez konspirację.Zob.Zrzeszenie WiN w dokumentach., t.1, s.328.Por.również AURM, Prezydium Rady Ministrów, Biuro Prezydialne, 5/133, Maurycy Zielonka, Komitet Żydowski w Płocku, Oświadczenie, 30 IX 1946 r., k.61; AP Białystok, Urząd Wojewódzki Białostocki, 94, Wydział Społeczno-Polityczny, Sprawozdanie Wydziału Społeczno-Politycznego za październik 1945 r.(tajne), k.19.89 J.T.Gross, Upiorna dekada., s.111.95biblioteki publicznej we Włocławku.Wydaje się, iż nie wiedziała ona, że w zbiorach biblioteki znajdowała się książka uważana za antysemicką.Jak ujął to Gross, „niestety, w tamtych czasach nawet donosy półanalfabetów na książki miały dotkliwe konsekwencje i w rezultacie interwencji rodzeństwa Icka i Helczy Łepków zamknięto bibliotekę we Włocławku, zaś Bogu ducha winną kierowniczkę aresztowano”90.Z drugiej strony, na przykład Komisja Specjalna dla województwa krakowskiego interweniowała dość rzadko.Raz ugrupowanie obronne musiało odpowiedzieć na atak w Rabce.Czterokrotnie interweniowano w samym Krakowie, aby zapobiec prowokacjom - pogłoskom o rzekomych porwaniach dzieci chrześcijańskich przez Żydów, co służyło zwykle do podżegania motłochu do urządzania pogromów91.W obronie własnej lub z chęci zemsty niektóre osoby pochodzenia żydowskiego donosiły, aresztowały lub nawet zabiły wielu Polaków, z których przynajmniej część nie dopuściła się żadnych czynów antysemickich.Pewni świadkowie dość dokładnie przypominają sobie, ilu Polaków dotyczyły sprawy i ilu Żydów było w nie zaangażowanych.Wiele przypadków jednak trzeba jeszcze potwierdzić i zbadać dokładniej.Na przykład tylko Komisje Specjalne dokonały wraz z UB 2 tys.„interwencji”.Polegały one m.in.na składaniu donosów i skarg- część z nich kończyła się aresztowaniami [ Pobierz całość w formacie PDF ]